Bilimsellik Nedir Kısaca? – Gerçekten Ne Anlama Geliyor?
İstanbul’da, her sabah ofise gitmeden önce kahvemi içerken, birden aklıma geldi: “Bilimsellik nedir kısaca?” Bu soruyu sormak belki de ofisteki yoğun günün getirdiği bir düşünceydi. Hadi gelin, biraz açalım bu soruyu. Çünkü “bilimsel” deyince aklımıza genellikle katı kurallar, hesaplamalar ve uzun formüller geliyor. Ama gerçekte bilim, yaşamın her alanında yer alıyor ve bazen bizler bunu fark etmiyoruz bile.
Bilimsellik: İnsanın Merakından Doğan Bir Arayış
Bilimsellik, kısaca, dünyayı, evreni ve bizleri anlamaya yönelik bir yöntemdir. Bilimin temelinde bir merak vardır: “Neden?” ve “Nasıl?” sorularını sorarız. Yani, bir şeyin nasıl işlediğini veya neye hizmet ettiğini anlamaya çalışırken, gözlemler yapar, test ederiz, sonra ise bunları mantıklı bir şekilde düzenleriz. Bu, çoğu zaman sabırlı olmayı gerektirir, çünkü bilimsel düşünce sabırsızca cevaplar beklemez. Aksine, “bilmiyorum” demek de bir bilimsel yaklaşımdır. Önemli olan doğru soruyu sorabilmek.
Geçen hafta ofiste arkadaşım Emre ile sabah kahvesini içerken şöyle bir şey söyledi: “Abi, mesela zaman niye var?” Soruyu duyduğumda sadece gülümsedim, çünkü “zaman”ın anlamı üzerine saatlerce konuşulabilir. Ama bir bakıma, işte bu da bilimin kendisidir. Bilim, “neden”leri, “nasıl”ları sorgular ve ardında yeni keşifler bırakır. Zaman konusunun cevabı da bir gün bulunabilir, ya da belki bulunmaz. Kim bilir?
Bilimselliğin Geçmişi ve Bugünü
Bilimsellik, aslında tarih boyunca şekillenmiş bir düşünme biçimidir. İlk başlarda insanlar doğa olaylarını mistik güçlere bağlarken, zamanla gözlem yapmaya ve deneyler yapmaya başladılar. Yunan filozofları, özellikle Aristo ve Platon, bu süreçte önemli rol oynamışlardır. Ama gerçek anlamda bilimsel düşüncenin temelleri, Orta Çağ sonrasında, Rönesans ile atılmaya başlandı. İnsanın doğaya karşı ilgisi arttıkça, bilimsel yöntemler de hızla gelişti. Newton’un yerçekimi yasalarını bulması, Einstein’ın görelilik teorisi gibi devrim niteliğinde buluşlar, bilimselliğin günümüze kadar nasıl evrildiğinin örnekleridir.
Bugün, bilimsel düşünce çok daha çeşitli alanlarda hayatımıza dokunuyor. Mesela, akşamları blog yazarken bir araştırma yapmam gerektiğinde, interneti kullanarak doğru kaynaklara ulaşmak için önce çeşitli verileri inceliyorum. İnternetteki bilgileri tartarken, bilimsel yaklaşımı aslında hemen her gün uyguluyoruz. Yani, günlük yaşamda bilimsel düşünme, farkında olmadan sürekli devrede.
Bilimsellik ve Günlük Yaşam
İstanbul’da ofise gidip gelirken, metrobüsle geçerken etrafı gözlemliyorum. İnsanlar telefonlarından gözlerini ayırmadan, bir şeyler okuyorlar, bazen müzik dinliyorlar, bazen de bir şeyler araştırıyorlar. Burada aslında bir bilimsellik söz konusu. Bilimsel düşünce, sadece laboratuvarlarda yapılmaz, hayatın içinde her an vardır. Örneğin, bir sabah iş yerine geç kalmışsanız ve trafik yoğun ise, yolun nerede tıkandığını öğrenmek için akıllıca bir çözüm ararsınız. “Burası her zaman tıkalı, ama şuradan daha hızlı gidebilirim” diyerek, deneme-yanılma yöntemiyle en iyi yolu bulmaya çalışırsınız. Bu da bir bilimsel düşünce tarzıdır.
Hadi, biraz daha derine inelim: Eğer bir restoranda yemek yiyorsa, yediğiniz yemeğin içeriğini merak ediyorsanız, o da bilimsel bir yaklaşım. Nereden geldiği, nasıl piştiği, hangi malzemelerin kullanıldığı… Bilim, yaşamın her noktasına nüfuz eder. Hatta bazen, bilimselliği fark etmeden, her şeyin bir neden-sonuç ilişkisi içinde olduğunu görürüz. Bu ilişkiyi kurarken aslında bilimsel düşünceyi kullanıyoruz.
Bilimsellik ve Gelecek
Gelecek hakkında düşündüğümüzde, bilimsel düşüncenin daha da ön plana çıkacağı kesin. Yapay zeka, genetik mühendislik ve uzay keşifleri gibi alanlarda yeni gelişmeler, hayatımızın her alanını dönüştürebilir. Bu, hem heyecan verici hem de bazen korkutucu bir durum. Teknoloji hızla ilerliyor, ancak bilimsel düşünce her zaman “neden?” ve “nasıl?” sorularına geri dönecek. Bu, hem toplum olarak hem de birey olarak bizi sürekli sorgulamaya itecektir.
Özellikle İstanbul gibi büyük şehirlerde, her şeyin çok hızlı değiştiği bir ortamda, bilimsel düşünceye daha fazla ihtiyaç duyacağız. Hızlı kararlar almak, doğru analizler yapmak, gelişen teknolojiyi anlamak… Bunlar için bilimsel düşünceyi benimsemek çok önemli olacak. Yani, gelecekte daha fazla insan, bilimsel düşünceyi hayata nasıl uygulayabileceğini keşfedecek. Bu, sanırım çok heyecan verici bir şey!
Sonuç Olarak
Bilimsellik nedir kısaca sorusunun cevabı aslında hayatın her anında karşımıza çıkıyor. Bilimsel düşünce, sadece laboratuvarlarda değil, sokakta, ofiste, yemek yerken, kısacası her an etrafımızda. Merak, gözlem, analiz ve test etmek, bu düşünce tarzının temeli. Geçmişten bu yana gelişen bilimsel yaklaşımlar, hayatımızı her geçen gün daha anlamlı kılıyor. Ve belki de gelecekte, bilimin etkileri çok daha belirgin olacak. Kimbilir, belki de metrobüsle her sabah işe giderken, bir bilim insanı gibi düşüneceğiz! Ne dersiniz?