“Jiletli Tel Çekmek Yasak mı?”
Giriş: Sınır, Güç ve Toplumsal Düzen Üzerinden Düşünmek
Toplumsal düzenin yapısal öğeleri, fiziksel bariyerlerden ideolojik sınırlara kadar uzanır. Bu bariyerlerden biri, görünür ya da görünmez olsun, güç ilişkilerini somutlaştırır. Fiziksel anlamda bir sınır çizmek, sadece “benim alanım” demek değil; aynı zamanda “buraya girersen kim/neyi tehdit edersin?” sorusunu soran bir iktidar pratiğidir. Bu bağlamda, özel mülk ya da kamu alanı çevresinde kullanılan jiletli tel ya da daha genel ifadeyle dikenli tel sistemleri, yalnızca fiziksel engeller değil; aynı zamanda toplumsal, hukuksal ve iktidar ilişkileriyle yoğrulmuş unsurlardır. Şöyle bir düşünelim: Bir mülk sahibi duvarını yükseltirken ya da tel çekerken aslında hangi gücü devreye sokuyor ve bu gücün sınırları nedir? Bu yazıda, “jiletli tel çekmek yasak mı?” sorusunu hem tarihsel hem de güncel hukuksal ve akademik çerçevede ele alacak; kurumlar, ideoloji ve vatandaşlık bakış açılarını harmanlayarak anlamaya çalışacağız.
Tarihsel Arka Plan: Bariyerin İnşası ve Fiziksel Sınırlar
Çit, tel, duvar gibi fiziksel sınırlar insanlık tarihi kadar eski; ancak modern anlamda “keskin uçlu tel”in yaygınlaşması özellikle 19. yüzyıldan sonra endüstriyel üretimle birlikte hız kazandı. Örneğin, âdeta bir sembol hâline gelen “barbed wire” yani dikenli tel, 1860’larda Fransa’da önerilmiş, 1870’lerde ABD’de geniş alanları çevirmek için kullanılmıştır. :contentReference[oaicite:0]{index=0} Bu fiziksel bariyerler, yalnız tarım alanlarını ya da hayvan otlaklarını çevirmekle kalmadı; sınır kontrolleri, savaş hatları, göç bariyerleri gibi çok daha geniş iktidar alanlarına taşındı. :contentReference[oaicite:1]{index=1} Bu bağlamda, jiletli tel ya da dikenli tel sistemleri, “izin verilen dışında kimse geçmesin” mantığının bir teknolojik aparatı olarak değerlendirilebilir.
Türkiye özelinde üretim odaklı bir gelişim var; galvanizli, PVC kaplı dikenli tel ürünleri yaygın üretimle karşımıza çıkıyor. ([kanek.com.tr][1]) Ancak bu, otomatik olarak “nerede, hangi şartlarda çekilir?” sorularının yanıtını vermiyor. Fiziksel sınırın ötesinde, hukuksal sınırı, sosyal meşruiyeti ve vatandaşlık ilişkilerinin sınırlarını da düşünmek gerek.
Günümüzde Hukuksal ve Akademik Tartışmalar
Şu noktaları ele almak önemlidir: Türkiye’de özel mülk sahibinin sınırlarını koruma hakkı ile kamu düzeninin, çevre güvenliğinin, geçiş özgürlüğünün dengelenmesi gerekir. Ne var ki akademik literatürde “jiletli tel çekmek yasak mı?” sorusu doğrudan net bir düzenleme ile cevaplanmış görünmüyor — yani özel bir yasa ile “jiletli tel çekilemez” diye bir hüküm genel olarak toplumun gündeminde yaygın değil. Ancak ‘yasal düzenlemelere uygunluk’ ifadesi çeşitli çit ve tel sistemleri ile ilgili kullanıcı rehberlerinde ve sektör içeriklerinde vurgulanıyor. Örneğin bir kaynakta “Yasal düzenlemelere uygunluk: tel kullanımıyla ilgili yerel yasal düzenlemelere ve kurallara tam uyum sağlanmalıdır.” deniyor. :contentReference[oaicite:3]{index=3} Bu da demek oluyor ki, tel sistemi kurarken imar, belediye yönetmelikleri, çevre sağlık ve güvenlik kuralları gibi başlıklar devreye giriyor.
Akademik açıdan bakıldığında, bu tür bariyer sistemleri şu soruları gündeme getiriyor:
– Bu tür bariyerler mülkiyetin güvenliği için mi yoksa toplumsal izolasyon için mi kullanılıyor?
– “Güç sahibi” tarafından çekilen bir tel, demokratik katılım hakkını ya da vatandaşlık sorumluluğunu nasıl sınırlandırabilir?
– Fiziksel güvenlik amacıyla kurulan bariyer, ideolojik anlamda “öteki”yi dışlama aracı olabilir mi?
Bunlar şunu gösteriyor: jiletli tel yalnızca güvenlik teknolojisi değil, toplumsal düzenin bir parçası. Ve bu parça, görünmez biçimde iktidar ilişkileriyle de iç içe.
Kurumlar, İdeoloji ve Vatandaşlık Çerçevesinde Değerlendirme
Kurumsal olarak bakarsak, belediyeler, imar müdürlükleri, çevre sağlığı kurumları ve güvenlik kuruluşları “çit/tel sistemleri” konusunda bazı standartlar uygulamaya çalışıyor. Fakat “keskin uçlu telin özel mülklerde kullanımı yasak mı?” gibi net bir yasal bütünlük bulunmaması, uygulamada muhtemelen yerel yönetimlerin yoruma açık kararlarına bırakıyor. Bu alanda ideoloji de devreye giriyor: Güvenliğin yükseldiği ama kamusal alanın sınırlandığı bir ideolojik yapı düşünülebilir. Örneğin, özel mülkiyetin korunmasının vurgulandığı bir ideoloji kapsamında, jiletli tel bariyeri “haklı savunma” aracı olarak görülürken; toplumsal dayanışma ya da kent hakkı perspektifinden bakıldığında bu bariyer bir katmanlı ayrışma sembolü olabilir.
Vatandaşlık açısından ise mesele şu: Bir mülke tel çektiğinizde, aslında “buraya sen giremezsin” diyorsunuz. Vatandaşlık hakları ve kamusal geçiş hakkı bu bağlamda tartışılıyor. Bu bağlamda jiletli tel kullanımı, bireyin mülkiyet hakkı ile diğer bireylerin hakları arasında bir denge meselesi haline geliyor. Kuramsal olarak şöyle sorabiliriz: Özel mülkiyetin devreye girdiği her yerde, vatandaşlık hakları sınırlandırılıyor olabilir mi? Ve jiletli tel bu sınırlandırmanın bir göstergesi mi?
Sonuç: Yasağı Var mı, Ne Dikkat Edilmeli?
Sonuç olarak: Türkiye’de otomatik olarak jiletli tel çekmenin tamamen yasak olduğunu gösteren tek bir genel yasa mevcut değil. Ancak, tel çekimi sırasında yerel yönetimlerin imar ve güvenlik yönetmelikleri, çevre sağlık standartları ve komşuluk haklarına dikkat edilmesi gerektiği sektörörülerce vurgulanıyor. :contentReference[oaicite:4]{index=4} Eğer bir kişi özel mülk çevresinde jiletli tel çekmeyi planlıyorsa, şu hususlara dikkat edilmeli:
– Yerel imar yönetmeliği ve belediye kararları ile uyumlu olmalı.
– Komşu haklarını ihlal etmeyecek şekilde (örneğin geçiş hakkı, manzara hakkı vb.) planlanmalı.
– Güvenlik maksadıyla çekiliyorsa da ‘aşırı tehlike oluşturmayacak şekilde’ ve gerekli işaretlemeleri, uyarıları içeriyor olmalı.
– Telin bulunduğu alan kamuya açık yolda, geçiş alanında ya da kamusal alan sınırında ise özel mülkiyet sınırları net olmalı.
Bir provokatif soruyla kapatalım: Özel mülkünü korumak için jiletli tel çekmek bir ‘hak’ mıdır yoksa toplumsal bir sorumluluğun ihlali midir? Ve daha da ötesi: Bu tel, mülkiyeti korurken bizi kimlerden, ya da ne tür bir toplumsal ilişkiden ayırıyor? Etiketler: jiletli tel, dikenli tel, özel mülkiyet, güvenlik duvarı, vatandaşlık hakları, imar yönetmelikleri, sosyal ayrışma
[1]: “Barbed Wire – Ekşioğlu Kanek”